Xunán Kab oznacza w majańskim Pani pszczoła. Święta pszczoła Majów otrzymała łacińskie „imię” Melipona Beecheii.
Ta niewielka pszczoła jest endemitem Centralnej Ameryki. Ze względu na walory smakowe oraz lecznicze miodu hodowana jest w Gwatemali oraz Meksyku od czasów przed hiszpańskich. Nie ma żądła, nie jest agresywna, a kolonia latami żyje w tym samym ulu, co sprzyjało jej udomowieniu.
Pszczoły uważano za święte. Ich patronem był Ah Mucen Caab, czyli ten, który zbiera miód. Pracowitym owadom kilka razy w roku dedykowano specjalne ceremonie. Miód obok wody i kory drzewa Balché ( Lonchocarpus ) był niezbędnym składnikiem w produkcji ceremonialnego, fermentowanego napoju Balché, który po dziś dzień wykorzystują np. Lacandonowie w swych praktykach.
Majom trudno było zaakceptować, hiszpańską, chrześcijańską wizję ziemi poddanej człowiekowi, gdyż w ich kosmowizji człowiek był elementem natury, zależał od niej. Wszystkie żywioły, fauna oraz flora były święte, okazywano im szacunek, dziękowano za płody ziemi, dobrą pogodę, deszcz, dary lasu, dzikie zwierzęta.
Hiszpanie natomiast zmusili lokalna ludność do płacenia danin w postaci miodu i wosku wysyłanego następnie do Europy. Te małe pszczółki produkują 1,5 litra miodu rocznie. Dla porównania pszczoła europejska daje do 20-30 litrów więc Majowie musieli się bardzo napracować, by sprostać wymaganiom najeźdźcy i uniknąć kar.
Jeśli będziesz w San Pedro polecam odwiedzić Cooperatywe pszczelarską. Znajdziesz ja przy drodze blisko skrętu do Cafe Panorámico, na mapie Google nie jest zaznaczona.
